1. Ước mơ ước mơ Ở lớp tiếng Anh của mình có một topic nói kinh điển, lớp nào học xong 10 bài cơ bản cũng phải nói topic này. Đại khái đề hỏi: Ước mơ của bạn là gì?/ Mười năm nữa bạn muốn là ai và sở hữu những gì?/ Nếu tiền không phải là vấn đề, bạn sẽ chọn làm gì? Câu trả lời hầu hết rơi vào một trong hai kiểu: 1. Em không có ước mơ 2. Em có ước mơ nhưng không biết làm thế nào/ không có kế hoạch cụ thể Kiểu số 1 phổ biến ở những bạn chưa đi làm, kiểu số 2 phổ biến ở những bạn đi làm rồi nhưng không ưng ý với công việc đang có. Thật ra ai cũng có ước mơ cả, và ước mơ nào cũng có cách thực hiện (có bao nhiêu bước, mỗi bước phải làm ra sao). Cái mọi người thiếu là một mentor, một người có khả năng đánh thức giấc mơ trong bạn và chỉ cho bạn con đường phải đi. 2. Mentor là ai? Chữ mentor phát xuất từ sách Odyssey của Homer. Trước khi lên đường phiêu lưu tới Troy để tham gia chiến tranh, Odyssey giao con trai mình, Telemachus, cho một người bạn cũ tên là Mentor. Mentor chăm sóc và dạy dỗ Telemachus trong lúc cha cậu vắng mặt. Vì Mentor là một người đàn ông già yếu, nữ thần Athena đã hóa thân vào ông và giúp đào tạo Telemachus trở thành một anh hùng. Mentorship là bí mật thành công của vô số các vĩ nhân trong lịch sử. Socrates hướng dẫn Plato, Plato hướng dẫn Aristotle, Aristotle hướng dẫn một cậu bé tên Alexander, người sau này chinh phục toàn bộ thế giới phương Tây cổ đại và được suy tôn là Alexander Đại Đế khi chưa tới 30 tuổi. Alexander Đại Đế Vai trò quan trọng nhất của mentor là: 1) Cung cấp huấn luyện chuyên môn ở mức cao nhất 2) Chỉ ra con đường ngắn nhất 3) Giúp đỡ những mối quan hệ cần thiết Cả ba điều trên, mỗi cá nhân riêng lẻ đều có thể đạt được qua thời gian dài, nhưng thời gian là thứ hữu hạn. Một thành tựu đạt được ở tuổi 80 không thể có ý nghĩa, với cá nhân cũng như với cộng đồng, cho bằng thành tựu ấy ở tuổi 25. Như vậy nếu bạn muốn làm một việc lớn lao, nhất thiết phải có mentor. 3. Đôi cánh Icarus Theo thần thoại Hy Lạp, bố của Icarus là Daedalus, một thợ thủ công nổi tiếng ở thành Athen. Ông là người đã chế ra Labyrinth (mê cung đầu tiên) để giúp vua Minos giam giữ Minotaur – quái vật nửa người nửa bò. Sau này chính Daedalus lại bị vua nhốt vào Labyrinth. Để cùng con trai trốn thoát, Daedalus chế tạo ra hai đôi cánh làm bằng lông vũ và sáp. Trước khi bay, ông dặn con trai không được bay gần mặt trời hoặc biển mà phải đi theo sau ông, vì hơi nóng làm chảy sáp và độ ẩm làm lông vũ bị kẹt. Quá phấn khích vì có thể bay, Icarus vươn thẳng tới trời và đôi cánh sáp lập tức tan chảy: Icarus ngã xuống biển và chết. Chỗ biển ấy nay gọi là Icarian Sea. The Lament for Icarus by H. J. Draper 4. Tìm mentor ở đâu? Có hai cách để tìm được mentor. Cách một: tham gia một chương trình đào tạo/ mentorship. Thường người ta sẽ ghép bạn với một chuyên gia trong nghề của bạn và để hai người tìm hiểu nhau. Kiểu này gọi là mentor cưỡng ép và thường không hiệu quả. Ví dụ điển hình là những doanh nghiệp gia đình. Theo điều tra trong cuốn Smartcuts, 70% thất bại trong việc truyền lại việc kinh doanh cho thế hệ thứ hai, mặc dù cha mẹ đồng thời là chủ doanh nghiệp là một mentor hoàn hảo. Trước đây có một công ty ở Hà Nội tổ chức chương trình đào tạo Nation builder. Họ mời được hai mentor: một nhà ngoại giao và một triệu phú: Nguyễn Trần Bạt. Tôi biết về người thứ hai rất rõ nên tiện được mời thì đi dự. (Phải nói thêm ở đây rằng ông Bạt từng mentor thành công cho hàng loạt triệu phú khác của Việt Nam, trong đó có Đàm Bích Thủy – Tổng giám đốc của ANZ khu vực Đông Dương). Hết buổi một thì tôi bỏ vì thấy không hợp. Sau này tôi cũng không giữ liên lạc với những bạn trong nhóm, nhưng tôi nghĩ chương trình khó đạt kết quả như ý, vì mọi người đến với nhau theo cách không tự nhiên: người đi dự chỉ nghe loáng thoáng cái tên Nguyễn Trần Bạt, còn ông Bạt cũng không rõ các bạn ấy là ai. Mentorship chỉ phát huy tác dụng nếu hai bên (người bảo trợ và người được hướng dẫn) tìm đến nhau một cách tự nhiên và xuất phát với tư cách là hai người bạn. Justin Bieber thành ngôi sao tầm cỡ thế giới chỉ trong 4 năm nhờ có hai mentor ở đẳng cấp thế giới là nghệ sĩ R&B Usher Raymond và nhà quản lý Scooter Braun. Họ phát hiện ra Bieber nhờ một clip trên Youtube, và đứng từ đỉnh cao của nghề, họ kéo Bieber lên, giúp Bieber đạt những thành tựu mà một tài năng tương tự phải mất 20 năm phấn đấu. Bruce Pandolfini, bậc thầy môn cờ vua, một lần phát hiện thấy cậu bé Joshua Waitzkin chơi cờ trong Washington Square Park ở New York. Hai người trở thành thầy trò, ông trực tiếp hướng dẫn cậu giành một loạt giải thưởng cùng với một kỷ lục thế giới. Waitzkin trở thành Kiện tướng quốc tế khi mới 16 tuổi. Joshua Waitzkin Nếu hai bên gặp nhau một cách tự nhiên (do quý mến) và người được hướng dẫn có tài năng thật sự, kết quả sẽ là Alexander. Ngược lại, mối quan hệ ấy sẽ tạo ra thảm họa như Icarus. Vậy phương án tốt nhất là đừng vội vã tham gia những chương trình mentor bóng bẩy. Hãy quan sát những người ở địa vị cao hơn trong nghề, chọn một người có tính cách phù hợp với bạn và giữ mối quan hệ xã giao, nhờ họ cố vấn khi cần. Nếu thực sự hợp nhau, họ sẽ dần trở thành mentor của bạn. Đừng cố gắng kết thân với một người thành công hơn chỉ để khoe rằng mình có mentor. 5. Nếu không tìm nổi mentor? Mentor trong vai trò một người bạn sát cánh trên mọi chặng đường thì rất lý tưởng, nhưng không phải ai cũng tìm được một người như thế. Trong một số trường hợp, mentor chỉ xuất hiện khi bạn đã đến một đẳng cấp nhất định trong nghề. Vậy trong khi chờ đợi, hãy tìm kiếm mentor trong sách. Học hỏi từ các vĩ nhân không bao giờ là thừa. Các vị tướng bắt chước Napoleon, Napoleon bắt chước Caesars, Caesars bắt chước Alexander Đại Đế. Winston Churchill, thủ tướng Anh dẫn dắt phe Đồng Minh chiến thắng Hitler, học kinh nghiệm trị quốc nhờ đọc các sử gia Macaulay và Gibbons. Họ chưa bao giờ gặp nhau nhưng đều học những bí mật trong nghề nhờ việc đọc sách do người đi trước viết ra. (Không chỉ dừng lại ở những cuốn sách bình thường, năm 1994, Bill Gates mua lại cuốn sổ tay bí mật Codex Leicester của Leonardo da Vinci với giá 30 triệu đô-la.) Napoléon Bonaparte 6. Kết luận Tóm lại mentor là yếu tố then chốt trong mọi thành công có tầm vóc lớn. Haydn, cha đẻ môn Symphony là mentor của cả Mozart và Beethoven. Trong lúc chờ đợi gặp được Haydn của cuộc đời mình, hãy đọc thật nhiều sách và luyện nghề mà bạn chọn cho thạo. Bậc thầy chỉ muốn kết bạn với những bậc thầy mà thôi. Từ trái qua phải: Haydn – Mozart – Beethoven Tài liệu tham khảo: Smartcuts: How Hackers, Innovators, and Icons Accelerate Success by Shane Snow (HarperBusiness, September 9, 2014) My Early Life: A Roving Commission by Winston S. Churchill (Scribner, June 1, 1977) Roman Lives: A Selection of Eight Roman Lives (Oxford World’s Classics) by Plutarch (Oxford University Press; Reissue edition, March 15, 2009) Greek Lives (Oxford World’s Classics) by Plutarch (Oxford University Press; 1st Reissue edition, April 1, 2009)
