Ảo giác khi nghe tiếng Anh: “a-kan-dát” hay “a-kờn-sò”?

Hôm trước có một chuyện khá thú vị xảy ra khi tập nghe reality show trên lớp. Trong show, một nhân vật đứng cạnh biển báo ghi địa phận Arkansas và nói I’m from Weiner, Arkansas. Đến đây tôi pause lại để hỏi sinh viên cô kia vừa phát âm Arkansas là gì. Cả lớp đồng thanh nói là “a-kan-dát”. Tôi bảo “a-kan-dát” là cách các bạn vẫn đọc sai, trong video người ta đọc thế nào? Rất thản nhiên, cả lớp vẫn bảo “thì là a-kan-dát mà anh, anh tua lại mà xem”.

Tôi đành tua lại và, ngạc nhiên chưa, cô gái trong video nói rằng cô đến từ “A-KỜN-SÒ”!

Chuyện gì xảy ra vậy? Tại sao trong lần nghe đầu tiên cả 15 người được nghe âm thanh “a-kờn-sò” nhưng đều nhắc lại thành “a-kan-dát”?

Khi học tiếng Anh ở Việt Nam, chúng ta thường được tiếp xúc với chữ viết trước khi đến với âm thanh. Nếu có được học nghe thì cũng chỉ nghe một đoạn hội thoại người ta đọc ra từ giấy, học sinh vừa nhìn text vừa nghe một đoạn băng khô không khốc.

Cách học này làm hỏng khả năng nghe ngoại ngữ. Khi nhìn chữ viết, ta luôn vô thức áp đặt các thói quen phát âm của tiếng mẹ đẻ vào thứ tiếng mới và cố “đánh vần” tiếng Anh bằng các phương pháp tiếng Việt. Ta cũng mang theo cả những cách phát âm sai nhưng quen thuộc vào trong giọng nói, ví dụ fitness đọc là “phít-nít”, gym đọc là “dim”. Những từ này đọc đã quen mồm nhiều năm, rất khó sửa.

Trong ví dụ Arkansas, sinh viên nghe sai vì đường đi của thông tin bị sai. Lúc nghe thấy “a-kờn-sò”, âm thanh này trước hết được đưa lên não. Não đối chiếu nó với thông tin từ mắt (ở đây là tấm biển ghi Arkansas, đóng vai trò như phụ đề) và não lập tức đi theo con đường tiện và an toàn nhất, tức là lặp lại cách đọc quen thuộc – “a-kan-dát”, thay vì chấp nhận âm thanh mới. Ngay cả trong những tình huống không có chữ hay phụ đề, ta cũng luôn tìm cách phân tích âm thanh mình vừa nghe thành một từ cụ thể nào đó và lặp lại từ này theo cách…của riêng mình, thay vì bắt chước âm thanh nghe thấy trong video.

Trường hợp Arkansas cho thấy não bộ có thể đánh lừa chúng ta tới mức nào: rõ ràng nghe thấy “a-kờn-sò”, nhưng vì não đã ghi nhớ “a-kan-dát” từ trước, cả 15 sinh viên đều cho rằng mình thực sự đã nghe thấy “a-kan-dát”!

Vậy học nghe cách nào mới đúng? Nói ngắn gọn, con đường nhanh nhất và chuẩn xác nhất khi học nghe không phải tai – não – miệng mà là tai – miệng: lặp lại bất cứ thứ gì mình nghe được mà không phân tích hay quy đổi âm thanh đó ra chữ cái.

Ở lớp Méo Miệng (và gần đây là cả Xếp Chữ), tôi dùng các bài tập đặc biệt (ví dụ như bài tắt đèn), cộng với lịch xem show/ phim thật dày để ép học sinh quên đi mình có não và chỉ tập trung vào âm thanh mà thôi. Thói quen tai – não – miệng thường cần khoảng 3 tháng để sửa đúng.

Người ta vẫn nói “mắt thấy tai nghe” để ám chỉ sự chính xác, nhưng hóa ra khi học ngoại ngữ, mắt và tai lại gây ra nhiều ảo giác và sai lầm nhất.

Lớp Méo Miệng
Sắp Khai Giảng!